Już 20 maja w Warszawie odbędzie się koncert w ramach niezwykłego projektu MAKEDONISSIMO: Simon Trpceski i Przyjaciele. Koncerty zorganizowane są z okazji 25-lecia stosunków dyplomatycznych miedzy Polską a Macedonią. Pomysłodawcą projektu jest reprezentowany przez Stowarzyszenie im. Ludwiga van Beethovena macedoński pianista SimonTrpčeski. Na scenie towarzyszyć mu będą Hidan Mamudov, Aleksandar Krapovski, Alexander Somov, Vlatko Nushev, Risto Gjorevski. Warszawska odsłona i jednocześnie inauguracja projektu odbędzie się 20 maja w niedzielę o godz. 18:00 w Sali Wielkiej Zamku Królewskiego.
Informacje o koncercie i biletach dostępne pod linkiem https://www.zamek-krolewski.pl/koncerty/repertuar/koncert-z-cyklu-100-lat-niepodleglosci-maj
Pozostałe koncerty w ramach MAKEDONISSIMO: Simon Trpceski i Przyjaciele:
Szczecin 22.05.2018 godz. 19:00 Filharmonia im. M. Karłowicza w Szczecinie.
Gdansk 24 maja 2018 godz. 19:00, sala Polskiej Filharmonii Bałtyckiej im. Fryderyka Chopina.
Katowice 25 maja 2018 godz. 20:00 sala koncertowa Narodowej Orkiestry Symfonicznej Polskiego Radia
Stowarzyszenie im. Ludwiga van Beethovena zaprasza na specjalne koncerty
Więcej informacji o projekcie:
MAKEDONISSIMO: Simon Trpceski i Przyjaciele
Koncerty z okazji 25-lecia stosunków dyplomatycznych miedzy Polską a Macedonią
Wykonawcy:
Simon Trpčeski – fortepian
Hidan Mamudov – klarnet, saksofon, kaval
Aleksandar Krapovski – skrzypce
Alexander Somov – wiolonczela
Vlatko Nushev – perkusja
Risto Gjorevski – klarnet, saksofon
Makedonissimo – transkrypcje tradycyjnej muzyki macedońskiej stworzone przez Pande Shahova i Simona Trpčeskiego
W programie:
Fryderyk Chopin – Mazurek a-moll op. 17 nr 4 (Simon Trpčeski), pieśni: O mój rozmarynie, Przybyli ułani (zespół),
Pande Shahov: Pletenki (Warkocze)
Część I
Warkocz 1
Pembe
Buvčansko
Berovka
Maleševka
Crnogorka
Warkocz 2
Čije je ona devojče – dedykowane rodzicom Simona
Ibrahim odža
Beranče
Warkocz 4
Veligdensko
Piperkovo
Pomniš li libe, Todoro
Janino
*****************
Część II
Warkocz 3
Ne si go prodavaj, Koljo, čiflikot
Žetvarki
Čučuk
Warkocz 5
Filka, moma
Sitna lisa
Staro Čunovo
Ratevka
Dračevka
Warkocz 6
Metovo
Pelistersko
Postupano
oraz
Fryderyk Chopin – Mazurek a-moll op. 17 nr 4
Przybyli ułani
O mój rozmarynie
Macedońska muzyka ludowa ceniona jest przez etnomuzykologów i publiczność na całym świecie. Zajmując stosunkowo niewielki obszar geograficzny, Macedonia szczyci się bogactwem pieśni i tańców, charakteryzujących się skomplikowanymi wzorami rytmicznymi oraz różnorodnością cech melodycznych i choreograficznych. Takie bogactwo ekspresji i różnorodność gestów może być wynikiem wpływów środowiska polityczno-społecznego, często wyznaczanego przez zdobywców dążących do asymilacji. Rzeczywiście, z braku możliwości rozwoju społeczno-kulturowego ludność tych regionów wyrażała się poprzez poezję, pieśni i taniec, zdając sobie sprawę, że te formy ekspresji są jedynym sposobem na zachowanie ich tożsamości i kultury. Przez całe wieki niezwykle bogata macedońska twórczość ludowa nie była zapisywana. Na początku XX wieku kilku entuzjastów z regionu uległo fascynacji tymi nieodkrytymi wówczas skarbami muzycznymi i choreograficznymi. Pionierzy ci szczególnie zainteresowali się gatunkiem tradycyjnego tańca kołowego „oro”. Jeden z najbardziej znanych oro, Teškoto („Ciężki”), był wykonywany na festiwalach muzyki ludowej w Europie Zachodniej w okresie międzywojnia. Wraz z powołaniem zespołu Tanec Ensemble w 1949 roku oraz Instytutu Folkloru niewiele później, ramy organizacyjne pozwoliły naukowcom i entuzjastom rozpocząć proces nagrywania i analizowania olbrzymiej ilości materiałów.
Najważniejszą cechą idiomu macedońskiej muzyki ludowej są nieregularne rytmy. Choć podobne wzorce spotykane są w innych tradycjach muzycznych Bałkanów, szczególnie autentyczny oddźwięk mają w macedońskiej muzyce ludowej. Może to wynikać z rytmu mowy macedońskiej, w której wszystkie sylaby mają tę samą długość niezależnie od liczby sylab w słowie. Podczas gdy w wielu innych językach wyraz trzysylabowy jest zwykle skracany do wielkości dwóch sylab (dając w rezultacie triolę), w języku macedońskim na końcu umieszcza się dodatkowa przerwę.
Simon Trpčeski jest pomysłodawcą projektu, napędzanego od początku do końca przez jego pasję do ludowych tradycji. Sześć części utworu ułożono według wzoru metrycznego. Składanka tańców czy pieśni ludowych określana jest słowem splet („plecionka”), ja jednak wolę tłumaczyć ją jako „warkocz”, dlatego zdecydowałem się użyć słowa Pletenki (Warkocze)jako tytułu całego cyklu.
Warkocz 1 to jedyna część w metrum 2/4. Początkowe oro Pembe to zawadiacki, swobodny taniec, prawdopodobnie ze Skopje i/lub z Wełes, nadal bardzo popularny podczas uroczystości. Modalny charakter języka harmonicznego oraz wpływy orientalne tworzą tu ciekawe połączenie.Buvčansko oro pochodzi z wioski Buf w regionie Lerin. Berovka i Maleševka to dobrze znane oro z regionu Maleševo. Tańce z rejonów wschodnich cechuje skomplikowana choreografia.Kopačkata, oro z sąsiedniego regionu Pijanec, znajduje się na Liście Światowego Dziedzictwa UNESCO. Część kończy się drugim tematem z popularnej Crnogorka z obszaru pasma górskiegoSkopska Crna Gora.
Warkocz 2 oparty jest na pieśniach i tańcach w metrum 12/8 (zawsze w nieregularnym połączeniu). Rozpoczyna go niezwykłe brzmienie fletu kaval, tę pieśń Trpčeski pamięta z dzieciństwa: Čije je ona devojče (Czyja jest ta dziewczyna) to delikatna, liryczna pieśń, zarejestrowana przez jednego z pierwszych macedońskich melografów (spisywaczy melodii) Vasila Hadžimanova. Ibrahim odža istnieje w wielu wersjach, zarówno jako pieśń i taniec, popularne jest również w sąsiednich krajach. Beranče, tańczone zwykle tylko przez mężczyzn, powstało w wiosce Ber koło Lerina (po grecku Florina). Część tę kończy jeden z tematówIbrahim odža, z charakterystyczną cygańską skalą i ciężkim, przejmującym charakterem, po czym przyspiesza aż do końca.
Warkocz 3 ma metrum 9/8 (z podziałem 2+2+2+3) i zaczyna się od jednej z najbardziej popularnych pieśni w historii Macedonii: Ne si go prodavaj, Koljo, čiflikot, w której śpiewający ostrzega ukochaną, by przerwała jego lekkomyślny styl życia. Dziewczyna apeluje, by nie sprzedawał swojej ziemi, ponieważ wtedy jej matka nie zezwoli na ślub. Po niej następują dwa tańce: Žetvarki (Tańce żniwne), odwołujące się do choreograficznych tradycji regionu Kočani, oraz Čučuk (z pasma górskiego Skopska Crna Gora); pierwszy jest melancholijny, drugi optymistyczny i żywy.
Warkocz 4 wykorzystuje dwa rzadko spotykane metra: 18/8 (22322322) i 22/8 (2232232222). Pomimo długości wzorów, muzyka płynie naturalnie, bez niezgrabnych akcentów i poczucia nieregularności. Veligdensko (Oro wielkanocne) oparte jest na pieśni Kinisalo maloj mome (Młoda dziewczyna odeszła) z regionu Tikveš. Piperkovo (Oro paprykowe) to jeden z najpopularniejszych tańców klarnecisty-wirtuoza Tale Ognenovskiego. Tymczasem pieśń Pomniš li libe, Todoro (Pamiętasz, kochana Todoro) przywołuje nostalgiczny nastrój, gdy śpiewający pyta ukochaną Todorę, czy pamięta czasy, gdy byli młodzi i zakochani w sobie. Finałowe Janino oro (Oro Jany) wykonywane jest zwykle na flecie kaval(otwarty na obydwu końcach flet, charakterystyczny dla Bałkanów i części Azji) lub na dudach gajda. Prezentowana transkrypcja jest hołdem dla legendarnego mistrza gajdy, Pece Atanasovskiego.
Warkocz 5 koncentruje się na pieśniach i tańcach w metrum 7/8, jednym z najczęstszych w macedońskiej muzyce ludowej, zwykle z podziałem 3+2+2. Pierwsza pieśń to Filka, moma (Dziewczyna Filka) z południowego miasta Kukuš. Po niej następuje Sitna lisa (z obszaru pasma górskiegoSkopska Crna Gora), wprowadzająca skalę miksolidyjską oraz niezwykłą zmianę kolejności grup rytmicznych w takcie, w samym środku frazy. Centralną część zajmuje Staro Čunovo (Oro starego Čuna), znane również jako Nevestinsko (Oro panny młodej). Transkrypcja ta to kolejny hołd dla Tale Ognenovskiego, który opanował autentyczny dźwięk zespołów grających čalgii (folk-pop), charakterystyczny dla życia muzycznego większych miast. Ratevkato kolejna perełka z regionu Maleševo (wieś Ratevo), a zarazem mój hołd dla flecisty Ivana Terzieva. Dračevka wywodzi się ze wsi Dračevo koło Skopje.
Warkocz 6 przedstawia trzy tańce w metrum 13/8 (222322). Na początku Metovo oro (OroMeto), następnie dwa szeroko znane oro: Pelistersko autorstwa Tale Ognenovskiego (Pelister to najwyższy szczyt gór Baba, leżący między jeziorem Prespa a miastem Bitola). Postupano to żywy taniec z regionu Skopje, pozwalający na energiczne zakończenie.
Projekt ten, choć ma celu odkrycie macedońskich tradycji muzycznych, nie reprezentuje naukowego podejścia do pieśni i tańców. Moją intencją jako kompozytora, było umieszczenie oryginalnego materiału w moim własnym świecie dźwiękowym, który w równym stopniu pozostaje pod wpływem impresjonistycznego podejścia do rezonansu i harmonii jazzowej. Końcowy efekt nie jest zatem autentyczny w sensie etnomuzykologicznym, nie jest to również stylistyczne ćwiczenie z kompozycji. Na początku miałem w głowie tyle samo znaków zapytania jak przy innych kompozycjach. Wiele z tych znaków zapytania pozostało, pomimo ukończenia utworu. Jest to tylko jedno z możliwych podejść do transkrypcji oryginałów, bardzo osobiste. Zachęcam publiczność, by lepiej poznała tę muzykę, począwszy od wyżej wymienionych mistrzów; reprezentowane przez nich podejście jest bardziej autentyczne i warte poznania.
Pragniemy podziękować Instytutowi Folkloru oraz zespołowi Ensemble Tanec za możliwość skorzystania z ich zasobów i bezcennej wiedzy. Szczególne podziękowania należą się Vlatko Nushevowi, który aktywnie uczestniczył w tworzeniu ostatecznego kształtu partytury, w szczególności partii perkusji.
