Felix Mendelssohn
Kwartet smyczkowy a-moll op. 13
Kwartet a-moll komponowany był od lipca do 26 października 1827 roku. Jego prawykonanie odbyło się 12 lutego 1832 roku w Berlinie.
Pierwszy kwartet w dorobku twórczym Mendelssohna stanowi przykład jego wnikliwej znajomości ostatnich kwartetów Beethovena. Zastosowane w nim rozwiązania konstrukcyjne i fakturalne wykazują wiele analogii z Kwartetem op. 132. 18-letni kompozytor nie tyle jednak naśladuje mistrza, co nawiązuje do jego spuścizny w wysoce indywidualny sposób. Dlatego czerpanie z beethovenowskich idei można odczytywać jako akt hołdu złożony wielkiemu kompozytorowi, który zmarł kilka miesięcy wcześniej.
Materiał tematyczny wysnuty został przez Mendelssohna z pieśni miłosnej Frage (op. 9 nr 1), szczególnie z motywu-motta towarzyszącego słowom Es ist war? (Czy to prawda?). Cytat pieśni pojawia się na zakończenie kwartetu, a jej klimat ekspresyjny wpływa na wszystkie cztery części cyklu.
· Wstęp o pieśniowym charakterze (Adagio) rozpoczyna część pierwszą (Allegro vivace), przebiegającą zgodnie z regułami formy sonatowej. Burzliwa i jednocześnie śpiewna narracja części odznacza się mistrzowsko przeprowadzoną pracą kontrapunktyczną.
· Początek części drugiej (Adagio non lento) nawiązuje do pieśniowego wstępu. Rozbudowany fragment środkowy jest kunsztowną fugą. Kolejne jej przeprowadzenia rozdzielają kontrastujące, liryczne epizody o lekko przyspieszonym tempie.
· Część trzecia (Allegretto con moto) to intermezzo o budowie scherza. Taneczny, lecz zabarwiony nutą melancholii, temat skrzypiec rozwija się na tle pizzicatowego akompaniamentu. Mocno kontrastuje z nim radosne i zwiewne trio.
· Finał (Presto) o formie sonatowej stanowi muzyczną syntezę kwartetu. Rozpoczyna go dramatyczny recytatyw skrzypiec, który kilkakrotnie będzie przerywał burzliwy przebieg muzyczny. Epizodycznie powracają tematy wcześniejszych części. W kodzie pojawia się otwierające kwartet adagio. Jego materiał muzyczny łączy się z cytatem pieśni, który wieńczy dzieło.
Ewa Siemdaj